Bacarıqlı Bənd Inşaatçıları Qunduzlar

Kitabımızın qəhrəmanlarından birincisi olan Əmrə idman etməyi, kitab oxumağı və xüsusilə heyvanlarla məşğul olmağı çox xoşlayan bir uşaqdır. Heyvanlarla əlaqədar oxuduğu kitablar sayəsində bu mövzuda olduqca məlumatlıdır. Üstəlik Əmrə sadəcə hər kəsin bildiyi heyvanlar deyil, bütün heyvanlar haqqında da məlumat sahibidir. Şəkillərdə gördüyü heyvanları dərhal tanıyır, hansı xüsusiyyətlərinin olduğunu çox dəqiq bilir. Buna görə də yoldaşları Əmrəni çox sevirlər. Tənəffüslərdə, yolda gedərkən onunla söhbət etməyi çox xoşlayırlar.

Əmrənin təbiətə olan marağını sadəcə dostları deyil, ailəsi də çox yaxşı bilir. Buna görə də xoş havalarda, hər həftənin axırını və hər tətili dəyərləndirib onu davamlı surətdə gəzməyə aparırlar.

Əmrə bu gəzintilər arasında xüsusilə hər il yaz aylarında getdikləri düşərgədən çox zövq alır. Çünki hər il düşərgə yerində başına çox maraqlı hadisələr gəlir. Bəzən çox müxtəlif insanlarla tanış olub dost olur, bəzən də çox maraqlı canlılar haqqında məlumat sahibi olar. Düşərgə salmaq vaxtı yaxınlaşdıqca Əmrənin həyəcanı artır, çünki onu hansı sürprizlərin, hansı macəraların gözlədiyini bilmir.

Gəlin, indi Əmrənin başına bu düşərgə dövründə hansı hadisələr gəldiyini birlikdə görək və kitabımızın digər qəhrəmanları ilə tanış olaq.

Yaz Düşərgəsindəki Ilk Gün

Düşərgədəki ilk gün həmişə olduğu kimi keçmişdir. Ailəsiylə birlikdə çadırlarını qurmuş və əşyalarını yerbəyer etmişdilər. Bütün bunları yerinə yetirənə qədər də axşam olmuşdur. Əmrə kəşfə çıxmaq üçün səhəri gözləmək məcburiyyətindədir. Əmrə ilk dəfə gəldiyi bu düşərgənin yerində ətrafını tanımaq üçün ertəsi səhər erkəndən oyanır, dərhal atasını oyandırır və ikisi birlikdə yola düşürlər. Hər yer böyük ağaclarla doludur. Ağacları keçincə kənarında çox gözəl rəngarəng güllər olan gurultulu bir axar suyla qarşılaşırlar.

Axar suyun güclü səsinin cik-cik ötən quşların səsini belə batırması Əmrəni çox həyəcanlandırır. Gördüyü bu mənzərəyə heyran qalar, bir müddət burada vaxt keçirərlər. Ancaq xeyli gec olduğu üçün atası düşərgəyə qayıtmaq vaxtının gəldiyini deyir və təkrar yola düşürlər.

Düşərgədə bacısına, qardaşına və anasına, gündüz kəşf etdikləri möhtəşəm mənzərəni və axar suyu böyük bir həyəcanla izah edir. Onlar da ertəsi gün mütləq Orxanla birlikdə gəlmək istədiklərini deyirlər. Onsuz da onlar da bu güclü su səsinin haradan gəldiyi ilə çox maraqlanmışlar.

Ertəsi gün bacısı və qardaşı ilə birlikdə ətraf mühiti kəşf etməyə çıxırlar. Axar suyun kənarına gəldikləri vaxt Əmrə su kənarında dünən mövcud olan bir neçə ağacın kəsildiyini fərq edər. Böyük bir etinayla kəsilmiş olan ağacların sadəcə kökləri qalmışdır. Emre bunu kimin və niyə etdiyi ilə maraqlanarkən bacısı Əmrəni səsləyir:

Ertesi gün ablası ve abisiyle birlikte çevreyi keşfe çıkarlar. Akarsuyun kenarına geldiklerinde Emre su kenarında dün var olan birkaç ağacın kesildiğini fark eder. Büyük bir itinayla kesilmiş olan ağaçların sadece kökleri vardır. Emre bunu kimin ve neden yapmış olduğunu merak ederken ablası Emre'ye seslenir:

"Əmrə, bax, suyun üzərində ağac kötükləri var”.

Niyə suyun ortasında bu ağac qalağının mövcud olduğu sizə də maraqlı gəldi elə deyilmi? Kitabı oxumağa davam edin. Öyrəndikləriniz sizi həm təəccübləndirəcək, həm də çox xoşunuza gələcəkdir.

Əmrə çox təəccüblənmişdir. Niyə belə bir şey etsinlər ki, deyə düşünür. Ətrafda da heç kim yoxdur. O gün su kənarında bir qədər vaxt keçirdikdən sonra düşərgəyə geri qayıdırlar.

Əmrə və qardaşları o günü izləyən günlərdə də su kənarına gedirlər. Amma hər gün bir qədər də maraq içində düşərgəyə geri qayıdarlar. Çünki hər gün bir neçə ağacı da kəsilmiş və su üzərində üst-üstə düzülmüş vəziyyətdə görürlər. Həmçinin ağaclar budaqlarından həssaslıqla qopardılmış, budaqlar və kötüklər üst-üstə xüsusilə qoyulmuş kimidir. Axar suyun o güclü səsi də azalmış və kiçik bir göl yaranmağa başlamışdır. Əmrə bu hadisələrin təsadüfən baş vermədiyini düşünməyə başlamışdır. Sanki biri bir məqsədlə hər gün gəlib axar suyun kənarında böyük bir etina ilə işləyir. Yaxşı, amma bu əsrarəngiz adam kimdir?

Əmrə bu hadisələri aydınlaşdırmaq və marağına üstün gəlmək üçün bir plan qurur. Axar suyun kənarına heç getmədiyi kimi erkən bir saatda səssizcə gedəcəkdir. Beləliklə, bütün bu işləri yerinə yetirəni tapacağını fikirləşir. Planını qardaşına izah edir və özüylə gəlməsi üçün onu razı salır. Səhər erkəndən Əmrənin planını həyata keçirməyə başlayırlar.

Əmrə Əsrarəngiz Yadellilərlə Rastlaşir…

Əmrə axar suya yaxınlaşarkən barmaq uclarında və mümkün qədər səssiz getməyə başlayır. Su kənarına çatdığı vaxt suyun üzərindəki budaq və kötüklərin bir qədər də çoxaldığını görür. Ətrafına baxıb yenə heç kimin olmadığını düşünər. Elə ki, qardaşını çağıracağı vaxt qəflətən suyun üzərində üzən çox sevimli iki heyvan görür. Tez gizlənir. Heyvanlar Əmrəni görmədikləri üçün işlərinə davam edirlər. Bir müddət sonra Əmrənin qardaşı da yanına gəlir. Qardaşı: -“Deməli, bütün ağacları kəsib, suya daşıyan qunduzlar imiş”-deyə pıçıldayaraq heyrətləndiyini büruzə verir. Əmrə kitablarda gördüyü ancaq o qədər də yaxşı tanımadığı qunduzları canlı olaraq gördüyü üçün çox xoşbəxt olmuşdur. Bütün gün bu iki qəribə görünüşlü canlının səylə yerinə yetirdikləri işləri izləyirlər.

Əmrə və qardaşı ağacların arxasında gizlənmiş sevimli qunduzların gördükləri heyrət verici işi izləyirlər. Onların varlığını hiss etməyən qunduzlar da işlərinə davam edirlər.

Əmrənin böyük qardaşının dediyinə görə qunduzlar suyun qabağını kəsmək, sonra da burada bir yuva qurmaq üçün işləyirlər.

Qunduzların davranışları çox təəccüblüdür. Ağızlarında daşıdıqları budaqları əvvəlcədən suya qoyduqları ən böyük kötüyün qabağına qoyurlar. Sonra biri sahilə çıxır və su kənarına yaxın bir ağaca yönəlir. Qunduz əvvəlcə ağacın yarpaqları ilə bir qədər qidalanır sonra dişləriylə ağacı dibindən gəmirməyə başlayır. Uzun müddət ağacın ətrafında dönərək, hər tərəfdən bərabər olacaq şəkildə böyük bir etina ilə ağacı gəmirir. Ağacın qopacaq hissəsi qələm ucu formasını alana qədər bu işə davam edər.

Qunduz ağacları kəsərkən Əmrə də bu kiçik heyvanın böyük ağacı necə daşıyacağını düşünür. Elə bu vaxtda ağac birbaşa suyun üzərinə düşür. Buna görə də daşıma problemi aradan qalxmışdır.

Daha sonra digəri gəlir və o da su kənarındakı bir ağacı dibindən gəmirməyə başlayır. Onun gəmirdiyi ağac da bir müddət sonra birbaşa suya düşür. Başqa biri, başqa biri daha, biri daha... Qunduzların kəsdikləri bütün ağaclar heç yolunu azmadan suyun üzərinə düşür. Sanki qunduz ağacı necə suya salacağını hesablayaraq gəmirməyə başlayır.

Əmrə çox təəccüblənir, çünki onun ağlına ağacları daşımaqdan yaxa qurtarmaq üçün belə bir taktikadan istifadə etmək gəlməmişdir. Böyük qardaşına bu fikrini dedikdə onun da eyni fikirdə olduğunu görür. Aralarında belə danışırlar:

Qunduzlar işə başlamamışdan əvvəl yığdıqları yarpaqlardan yeyərək güclənirlər Yan səhifədə qunduzların dişləri ilə kəsdikləri ağacları görürsünüz. Böyük ağacları aşıran bu kiçik heyvanların Allahın ilhamı ilə hərəkət etdiklərini əsla ağlınızdan çıxarmayın.

Qardaşı: Doğrusu, mənim də ağlıma belə bir çıxış yolu gəlməzdi. Amma bəli, bir kitabda oxumuşdum. Qunduzlar ağacları tam suya salacaq şəkildə hesablayıb, buna uyğun olan bir bucaq altında ağacları gəmirirlərmiş. Ancaq bəzən də uğur qazana bilməzlərmiş. Belə vəziyyətlərdə də suya sala bilmədikləri ağacları dişləriylə çəkərək suya tərəf aparırlarmış. Bəli Əmrə, məncə hələlik bu qədər bəs edər. Sənə düşərgəyə qayıtdığım vaxt qunduzlar haqqında daha ətraflı məlumat verməyimi istəyirsənmi? İstəsən gətirdiyimiz kitablardan da qunduzlar haqqında məlumat toplaya bilərik.

Qunduzlar ağacları suya sala bilmədikləri vaxt dişləriylə su kənarına doğru çəkirlər. Yuxarıda erkək qunduzu ağac daşıyarkən görürsünüz.

Əmrə: Çox istəyirəm. Qunduzların belə hesablar yerinə yetirə bilmələri, daha doğrusu düşünərək hərəkət etmələri məni çox təəccübləndirdi, ağlım qarışdı. Niyə axar suyun qabağını kəsərək yuva qururlar? Ağac yedikləri halda dişləri heç yeyilmirmi? Ağlımda o qədər çox sual var ki, bütün gecə səninlə danışa bilərəm.

Qardaşı: Yaxşı. Amma tezliklə düşərgəyə geri qayıtmaq lazımdır. Başımız söhbətə qarışdı, hava da qaralmaq üzrədir. Anam bizim üçün narahat olmadan geri qayıdaq. Həmçinin həm çox yuxum gəldi, həm də çox yoruldum. Onda tələs.

Düşərgəyə qayıtmaq üçün tələsik yola düşərlər. Ancaq ağlındakı suallar Əmrəni yol boyunca rahat buraxmır. Düşərgəyə getdikləri vaxt analarının onlar üçün hazırladığı ləzzətli yeməklərdən yeyərlər. Sonra birlikdə kitablara baxmağa başlayarlar, tam qunduzlar haqqında bir şey oxumağa başladıqları vaxt Əmrə heç gözləmədiyi bir sürprizlə qarşılaşır. Qardaşı yuxuya getmişdir. Əmrə də kitabları təkcə oxumağa başlayır.

Bu, Əmrənin ağlındakı suallarla baş-başa qalması deməkdir. Əmrə yeni bir plan da qurur. Sabah səhər tezdən gedib, qunduzlarla tanış olacaq nələr edəcəklərini onlardan öyrənəcəkdir. Və bir müddət sonra o da yuxuya gedir...

Böyük Bir Sürpriz

Əmrə səhər tezdən durur və səssizcə axar suya tərəf gedir. Onları yenə işləyərkən görür. Bütün cəsarətini toplayır və qunduzların yanına gedib onlarla danışmağa başlayır.

Əmrə: Salam, mənim adım Əmrədir. Sizinlə dost ola bilərəmmi?

Sevimli heyvanlar əvvəlcə bir qədər ürkər ancaq sonra Əmrənin dostcasına rəftarını görüncə bir qədər böyük olanı qabağa keçib danışmağa başlayır.

Erkək qunduz: Əlbəttə ki, mənim adım erkək qunduz, yanımdakı da yoldaşım dişi qunduz, tanış olduğumuza çox şad oldum.

Əmrə buna çox sevinmişdir. Çünki artıq maraqlandıqlarını onlardan soruşa biləcəkdir. Tezliklə söhbət etməyə başlayırlar.

Əmrə: Sizi bir müddətdir ki, maraqla izləyirəm. Soruşmaq istədiyim o qədər çox sual var ki... Əvvəlcə bu ağac kötükləri ilə başlayaq. Kişi qunduz hansı səbəbə görə ağac kötüklərini suya daşıyıb üst-üstə qoyursunuz?

Erkək qunduz: Əmrə, bizim kimi bütün qunduz cütlükləri də özlərinə yeni yuva qurmaq üçün köç edirlər. Biz də bir müddət əvvəl bura köç etdik, yəni bu axar suya yeni köçdük. İndi özümüzə bir yuva inşa edirik. Ancaq bunu edə bilmək üçün durğun bir suya ehtiyacımız vardır. Buna görə əvvəlcə axar suyun qabağını kəsməliyik. Biz də bunun üçün ağacları üst-üstə qoyub suyu kəsərək gördüyün süni gölü yaratdıq.

Əmrə: Yəni, siz bir bənd düzəldirsiniz? Bu müdhiş bir şeydir. Bilirsinizmi, biz insanlar da suyun axımını kəsmək üçün əsrlərdən bəri eyni formada bəndlər düzəldirik. Keçən gün coğrafiya dərsində müəllimim bizə ölkəmizdəki bəndlər və quruluşlarını izah etmişdi. Mən çox təəccüblənmişdim. Çünki o qədər güclü axan suyun qabağında bir tikinti işinin görülməsi çox çətin olar deyə düşünmüşdüm. Amma sizin etdiyiniz bizimkindən daha çox təəccüblü və çətindir. Belə güclü axan bir suyu dayandırmağı necə bacarırsınız? Bu hardan ağlınıza gəldi? İnsanların inşa etdikləri bəndlərə baxaraqmı qərar verdiniz?...

Əmrə həyəcan içində suallarını dalbadal verərkən kişi qunduz Əmrənin sözlərinə və təəccüblənməyinə bir müddət gülür. Çünki gördükləri iş onlar üçün çox asandır, heç çətinlik çəkmədən görürlər.

Erkək qunduz: Dayan, Əmrə, dayan, bir qədər nəfəs al. Bütün suallarına növbə ilə cavab verəcəyəm. Heç narahat olma hər şeyi öyrənəcəksən. Biz bənd düzəltməyi də, belə bir yuva qurmağı da dünyaya gələn kimi bilirik. Əlbəttə ki, bu özbaşına bizim ağlımıza gəlmədi. Birdən birə bir gün “gəlin onda bənd düzəldib, suyun ortasında bir yuva quraq” demədik. Bütün bunları biz onsuz da bilirdik. Hələ anadan olmadan bütün bunlar bizə öyrədilmişdi. Buna görə biz işimizi bu qədər yaxşı görürük. Harada necə davranacağımızı çox yaxşı bilirik. Nəhəng ağacları necə aşıracağımızı, necə suya daşıyacağımızı da bunun sayəsində bilirik.

Əmrə, erkək qunduzu təəccüb içində dinləyərkən birdən-birə arxasından bir səs eşidib ürkür:

Qardaşı: Əmrə mən sənə bütün bu suallarının cavabını verə bilərəm. Amma əvvəlcə mənə bir şey izah etməlisən. Niyə düşərgədən öz başına ayrıldın? Qoyduğun qeydi görməsəydim səndən ötrü çox narahat ola bilərdik.

Əmrə: Qardaşım, mən şey... Çox üzr istəyirəm o qədər həyəcanlanmışdım ki, özümü bura gəlməkdən saxlaya bilmədim. Amma qeydimi görəcəyini bildiyim üçün belə etdim. Xahiş edirəm mənə bütün bunları qunduzlara kimin öyrətdiyini deyərsənmi?

Qardaşı: Yaxşı oldu. Bax Əmrə, keçən həftə səninlə Quran oxumuşdum. Xatırlasan oxuduğumuz ayələrin bir çoxunda göyləri, yeri və ikisi arasındakı hər şeyi yaradanın Allah olduğu yazırdı. Bundan əlavə səninlə tək-tək bildiyimiz heyvanları və gördükləri fövqəladə işləri düşünmüşdük və bütün bunları özbaşlarına edə bilməyəcəkləri qənaətinə gəlmişdik. Onlara necə davranacaqlarını öyrədən birinin olduğunu başa düşmüşdük.

Əmrə: Bəli çox yaxşı xatırlayıram.

Qardaşı: Budur Əmrə, bütün canlılar özlərinə Allahın öyrətdiyi şəkildə hərəkət edərlər. Hələ anadan olduqları andan etibarən hamısı necə davranacaqlarını çox yaxşı bilir. Biz insanlar, heyvanların gördüklərini açmaq üçün illərcə çalışırıq. Texnoloji alətlər istifadə edərik, kitablar oxuyarıq, təcrübələr edərik. Amma heyvanlar bizim başa düşmək üçün çalışıb çabaladığımız işləri böyük bir asanlıqla görərlər. Məsələn, mütəxəssis insanların edə bilməyəcəyi hesablamaları belə heç çətinlik çəkmədən edərlər. Erkək və dişi qunduz da özlərinə Rəbbimizin öyrətdiklərini edirlər. İndi erkək qunduz nələr etdiyini izah edəcək, o vaxt nə demək istədiyimi daha yaxşı başa düşəcəksən.

Erkək qunduz: Bəli, Əmrə. Bir qədər sonra sənə quracağımız yuvanın təfərrüatlarını izah edəcəyəm. Bizim öz başımıza belə bir şey etməyimizin mümkün olmadığını sən də görəcəksən.

Əmrə, erkək qunduzun və qardaşının izah etdiklərini böyük bir diqqətlə dinləyir. Nə qədər əhəmiyyətli bir söhbət etdiklərinin fərqindədir. Buna görə də bütün diqqətini toplayıb, ağlında olan bütün sualları soruşmağa qərar verir.

Əmrə: Erkək qunduz gördüyüm qədər bu gölü yaratmaq üçün ağac kəsərkən əllərinizdən və dişlərinizdən istifadə edirsiniz. Yaxşı, sizin dişləriniz necə bu qədər möhkəmdir? Məsələn, mən bir budağı dişləməyə cəhd etsəm mənim dişlərim dərhal qırılar. Mən sizin etdiklərinizi qətiyyətlə edə bilmərəm.

Erkək qunduz: Çox gözəl bir sualdır. Həyat yoldaşım və mən 1 il ərzində 400-ə yaxın ağacı aşırda bilirik. Üstəlik bu əməliyyatların hamısını da dişlərimizlə gəmirərək görürük. Ağac budaqlarını gəmirərkən dörd ədəd ön dişimizdən istifadə edirik. Səninkilər qədər olmasa da bizim də dişlərimiz vaxt ərzində yeyilir və vaxtaşırı da qırılır. Ancaq bu bizə heç təsir etmir çünki kəsici ön dişlərimiz çox qısa bir müddətdə uzanır. Bu həyatımız boyunca həmişə belə davam edir.

Əmrə: Yəni, eynilə bizim dırnaqlarımızın uzandığı kimi, sizin də dişləriniz həmişə uzanırmı?

Dişi qunduz: Əmrə bu sualına da mən cavab verim. Bəli elə də deyə bilərik. Allah bizim diş quruluşumuzu digər bütün canlılardan fərqli bir xüsusiyyətdə yaratmışdır. Əgər belə olmasaydı, nə qidalana, nə də yuva qura bilməzdik. Bu da bizim üçün çox pis olardı. Hətta aclıqdan öləcəyimiz üçün nəslimiz tükənərdi, yəni bu gün biz burada ola bilməzdik. Hətta dünyada tək bir qunduz belə tapa bilməzdin. Ancaq gördüyün kimi mən və erkək qunduz da daxil olmaqla bütün qunduzların dişləri çox tez uzanır. Dişlərimiz bizim üçün olduqca çox əhəmiyyətlidir.

Əmrə: Yaxşı üzməyi necə öyrəndiniz? Mən hələ yeni-yeni üzməyə başlamışkən, siz necə bu qədər mükəmməl bir şəkildə üzə bilirsiniz?

Erkək qunduz: Əmrə, bizim kimi bütün qunduzlar doğulduqdan qısa bir müddət sonra üzməyə başlayırlar. Bu bizim üçün çox asandır. Çünki bədənimiz üzməyə çox əlverişlidir. Bir dəfə ayaqlarımız pərdəlidir, buna görə də suyu asanlıqla itələyir. Arxa quyruqlarımızsa nəhəng bir palitra kimidir, bunun sayəsində suyun içində çox rahat hərəkət edirik. Sən necə suyun altında gözünün içinə su girməsin deyə və görmək üçün eynək taxırsansa, bizim də təbii eynəklərimiz vardır. Suyun altında olarkən qulaqlarımız və burun dəliklərimiz suyun içəri girməsinə mane olacaq şəkildə bağlanaraq qorunur. Və gözlərimizdə də yarı şəffaf olan üçüncü göz qapağı vardır. Bu da bizi suyun təsirlərindən qoruyur.

Budur sizin Rəbbiniz olan Allah. Ondan başqa ibadətə layiq olan məbud yoxdur. Hər şeyin Yaradıcısı Allahdır! Elə isə Ona ibadət edin!... (Ənam surəsi, 102)

Əmrə: Kiçik dostlarım bilirsinizmi, mən də ayağıma palitra taxıb çox rahat və sürətli bir şəkildə üzə bilirəm. Amma əlbəttə ki, mənim paletlerimi atam satın alır, sizsə bunlara anadangəlmə sahibsiniz. Allah sizi tam ehtiyacınız olan xüsusiyyətlərlə yaratmışdır.

Qunduzların pəncələri palitra kimi istifadə etdikləri quyruqları (yuxarıdakı şəkillər), dişləri qısacası bütün bədənləri uca Rəbbimiz tərəfindən tam lazım olduğu kimi xüsusi olaraq yaradılmışdır. Bunlar olmadan qunduzların yaşaması qeyri-mümkündür.

Qardaşı: Bəli, Əmrə çox gözəl dedin. Kişi Qunduz, bizə bir az da qurduğunuz bənd haqqında danışarsınızmı?

Erkək qunduz: Bənd üçün ilk iş olaraq qalın budaqları dərə yatağının içinə doğru itələyər. Ardından daha incə budaqları, daha ağır olanların üzərinə yığarıq. Ancaq bunları axar suyun yatağına möhkəm bir şəkildə yerləşdirməyimiz lazımdır. Yoxsa axan su etdiklərimizi götürüb aparar. Bunun üçün əvvəlcə böyük payaları daşlarla ağırlaşdıraraq axar suyun içində yaxşıca sabitləyirik. Amma belə buraxsaq asanlıqla dağılacağı üçün başqa bir dəstək də etməyimiz lazımdır. Buna görə də yığdığımız budaqları, gil və yarpaqlardan hazırladığımız xüsusi bir məhlulla bir-birlərinə yapışdırırıq. Bu məhlul su keçirməz və suyun aşındırıcı gücünə qarşı da çox davamlıdır.

Əmrə: Onsuz da belə olmasaydı, suyun içində quru bir yuva yarada biməzdiniz və bütün səyləriniz hədər gedə bilərdi.

Erkək qunduz Əmrəyə əvvəlcə ağacları suya necə daşıdıqlarını (yan səhifə) sonra da dişi qunduzun bu ağacları möhkəmləndirmək üçün bir-birinə necə yapışdırdığını izah edir.

Dişi qunduz: Əmrə, düz deyirsən. Ancaq qurduğumuz bu sədd olduqca davamlıdır və hər keçən gün bir qədər də böyüyür və daha möhkəm olar. Sədd böyüdükcə qarşısında mövcud olan su axımı da yüksələr. Bir neçə aylıq işimizin nəticəsində gördüyün kimi bir bənd gölməçəsi meydana gəlir. Ancaq gölməçə böyüdükcə bəndi də möhkəmlətməli və bir tərəfdən də çatlamış yerlərini təmir etməliyik. Bir qədər əvvəl erkək qunduzun da dediyi kimi, quyruğumuzla ağacların aralarını həm palçıqla doldurur, həm də kollarla bağlayırıq. Ha, bu arada çox əhəmiyyətli bir şey də var. Sənə onu da deyim. Bəndimizin formasına diqqət yetirdinmi? Bir yaya bənzəyir elə deyilmi? Budur, bu yay kimi içə doğru bükülmüş formanın adı basıqdır. Bütün qunduzlar bəndlərini basıq olaraq hazırlayırlar. Tək məqsədimiz səddin suyun qabağını 45 dərəcəlik bir bucaqla kəsməsidir.

Kənara yığılmış bu budaq parçaları bir qədər sonra qunduzların yuvası halına gələcəkdir. Qunduzlar yuvalarını qurarkən böyük bir səbirlə əvvəlcə kiçik budaq hissələrini daşıyarlar. Allah onları çox qabiliyyətli və ağıllı yaratmışdır. Sonra ağır hissəciklər yenə böyük bir səbirlə daşınır. Qunduzlar yuvalarını qurarkən palçıqdan da istifadə edirlər. Daşıdıqları kolları palçıqla yapışdırırlar.

Erkək və dişi qunduzun dedikləri Əmrəni çox həyəcanlandırır. Bu həyəcanla Əmrə söhbətə qoşulur.

Əmrə: Siz bunu hardan bilirsiniz? Yadınızdadırsa, sizə bir qədər əvvəl müəllimimizin bizi apardığı bənd gəzintisindən bəhs etmişdim, budur o gün müəllimimiz müasir dövrümüzdəki bəndlərin formasının da eynilə sizinkilər kimi, yəni daxilə doğru bükülən formada hazırladıqlarını demişdi. Buna basıq deyilirmiş. Bu forma sayəsində suyun qabağını tam 45 dərəcəlik bir bucaqla kəsə bilirlərmiş və suyun təzyiqinə davam gətirə biləcək ən dözümlü bəndlərdə də basıq bəndlər imiş. Amma erkək və dişi qunduz siz belə bir şeyi necə bilirsiniz? Sizə bunu kim öyrətdi? Bəndi mühəndislərin inşa etdiklərini bilirəm, mənim bacım da mühəndisdir, amma illərlə oxudu sonra da xaricə getdi və elə mühəndis oldu. Siz məktəbə gedə bilməyəcəyinizə görə bunları necə bilirsiniz? Sınayaraqmı öyrəndiniz? Sizə bu məlumatları kim öyrətdi?

Dişi qunduz Əmrəyə bəndi necə bir plana əsasən düzəltdiklərini izah edərkən... Əmrənin ən çox təəcclübləndiyi şey, qunduzların insanların inşa etdikləri bəndin bənzərini necə qurduqlarıdır.

Qardaşı: Bax Əmrə, əlbəttə ki, bunları qunduz ailəsinin təsadüfən etməsi mümkün deyildir. Sən mənə əvvəllər Darvin adlı bir adam ilə əlaqədar suallar vermişdin, xatırlayırsanmı? Yadındadırsa, oxuduğun kitabların birində “heyvanlar təsadüfən yarandılar, təsadüfən bu xüsusiyyətləri qazandılar” deyirdi. Sən də bunu çox axmaq bir fikir olaraq görmüş və Darvinin dediklərinin bir yalan olduğunu mənə demişdin.

Əmrə: Bəli, qardaşım çox yaxşı xatırlayıram və nə demək istədiyini də başa düşdüm. Əlbəttə ki, erkək və dişi qunduzun bunları Darvinin yalanlarında deyildiyi kimi təsadüfən öyrənmələrinə imkan yoxdur.

Erkək və dişi qunduz bəndlərini mərhələlərlə düzəldərkən, Əmrə də bunu böyük bir təəccüblə və heyranlıqla izləyər. Əmrə bir tərəfdən də “bunu necə edirlər?” deyə düşünür.

Erkək qunduz: Əmrə, sənə əvvəllər də dediyim kimi biz bütün bunları doğdumuz andan etibarən bilirik. Sən çox ağıllı bir uşaqsan. Əlbəttə ki, mən məktəbə getmədim. Əlbəttə ki, belə bir şeyi də sınayıb yanılaraq tapmağım da qeyri-mümkündür. Sənə belə axmaq bir şey deyən olsa ona bu sualları soruşa bilərsiniz.

Şəkildə bütün insanları öz yalanları ilə aldatmağa çalışan Darvini görürsünüz. Çox ağıllı bir uşaq olan Əmrə qardaşının izah etdiklərindən və oxuduğu kitablardan bu adamın yalan danışdığını dərhal başa düşmüşdü.

Bir qunduzun, məsələn, mənim ya da dişi qunduzun bu yuvanı qurmağı təsadüfən kəşf etdiyimizi fərz etsək belə bütün qunduzlar bu cür yuva qurur, onda belə bir sual ortaya çıxır, hamısı bunu təsadüfən kəşf etdilər?

Mənim dişlərim yeyildikdə yerinə təzələri çıxır, amma bu bütün qunduzlarda belədir. Bunun təsadüfən olmayacağı çox aydın deyildirmi?

Əmrə gördüyün kimi, belə bir şeyin olmayacağını, bu fikrin nə qədər axmaq olduğunu başa düşmək üçün bir qədər düşünmək bəs edir. Bacını ilk gördüyün vaxt bəndlərin 45 dərəcəlik bucaq altında inşa ediləcəklərini hansı dərsdə oxuduqlarını, necə hesablar yerinə yetirdiklərini soruşsan nə demək istədiyimi daha yaxşı başa düşərsən.

Əmrə: Çox haqlısınız erkək qunduz. Bütün bunların sizə çox üstün ağla sahib biri tərəfindən öyrədildiyi çox bəllidir. Anam Allahın sonsuz ağıl sahibi olduğunu demişdi. Eyni anda həm sizə, həm də digər qunduzlara, həm də indiyə qədər gəlib-getmiş bütün qunduzlara bunu öyrətmiş olması, Allahın bənzərsiz ağlını bizə göstərən dəlillərdən biridir. Üstəlik təkcə sizə deyil, bütün canlılara, yerinə yetirdiklərini Allahın öyrətdiyini də mən bilirəm.

Qardaşı: Bəli, Əmrə. Allah hər şeyə qadirdir və bütün canlıları yaradandır. Bununla əlaqədar sənə Qurandan bir ayə xatırladacağam:

Allah hər bir canlını sudan yaratmışdır. Onlardan bəzisi qarnı üstə sürünür, bəzisi iki ayaq üstündə gəzir, bəzisi də dörd ayaq üstündə gəzir. Allah istədiyini yaradır. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyə qadirdir. (Nur surəsi, 45)

Şirin Söhbət Davam Edir…

Əmrə: Erkək qunduz bir də “bəndi yuvamızı qurmaq üçün inşa edirik” dediniz. Amma mən yuva zad görmürəm. Sadəcə kötüklər var. Yuvanızı harda qurursunuz?

Bu şəkli gördükdən sonra əsla “suyun ortasındakı bu kollar hansı işə yarayar ki?” deyə düşünməyin. Bu şəkil qunduz yuvasının yuxarıdan görünüşüdür.

Erkək qunduz: Haqlısan. Yuvamızı belə çöldən baxaraq görməyinə imkanı yoxdur. Onsuz da bunu xüsusi olaraq belə edirik ki, daha etibarlı olsun. Bəndi düzəldərkən bir tərəfdən də gölməçə kənarında torpağa yaxın bir yerdə yuvanı hazırlayacağıq. Yuva üstdən baxıldığı vaxt bir taxta qalağı kimi görünür. Amma bu səni əsla aldatmasın, əslində içini çox yaxşı hazırlayarıq. Əvvəlcə bizim üçün təhlükəsizlik çox əhəmiyyətlidir. Buna görə də yuvaya giriş sadəcə su altındandır. Əlbəttə ki, hər istəyən içəri asanlıqla girə bilməz. İçəri girmək üçün yalnız bizim bildiyimiz gizli bir tuneldən keçmək lazımdır.

Əmrə: Çox gözəl. Eviniz eyni, xəndəklə əhatələnmiş qapıya bənzəyir. İçəri girmək az qala qeyri-mümkündür.

Erkək və dişi qunduz Əmrənin bu dediklərinə qəh-qəhə çəkərək gülürlər.

Erkək qunduz: Tuneli keçdikdən sonra gizli bir otaq peyda olar. Bu otağı su səviyyəsinin üstündə olacaq vəziyyətdə qururuq. Ailəmizlə birlikdə bu quru və təhlükəsiz otaqda yaşayarıq. Bəzən də yuvamızı iki mərtəbəli edərik. Birinci qat giriş və zal otağı, ikinci qat yemək və yataq otağı olar. Yuvalarımızın iki ayrı sualtı girişi bir də üst tərəfdə mövcud olan ventilyasiya kanalı vardır. Beləliklə həm xarici təhlükələrdən qorunuruq, həm də rahat bir yuvada yaşayırıq.

Əmrə: Bu fövqəladə bir şeydir. Kənardan heç başa düşülmür, sanki orada yığılmış kötüklər varmış kimi görünür. Çox ağıllı bir tənzimləmədir. Bir sualım da var. Bu gölməçənin yüksəkliyi nə qədərdir? Buradan baxıldıqda olduqca yüksək görünür.

Erkək qunduz: Bəzən 3-4 metrə çatır. Əslində yuvamızı qurmaq üçün bu qədər dərin suya ehtiyacımız yoxdur. Ancaq qış mövsümü gəldiyi vaxt gölməçənin üstündəki su donar və olduqca qalın bir buz təbəqəsi meydana gələr. Su kifayət qədər dərin olmazsa donma gölün dərinlərinə qədər irəliləyir və bütün gölməçə bir buz qəlibinə çevrilir. Əlbəttə ki, biz bu vəziyyətdə suyun içində hərəkət edə bilmirik. Buna görə də biz gölməçəni mümkün qədər dərinləşdiririk. Bunun sayəsində qışda göl buzla örtülsə də, buzun altında qalın bir su təbəqəsi qalar. Bu, hərəkətimiz və qidalanmağımız üçün kifayətdir.

Qardaşı: Əmrə gördüyün kimi, erkək qunduz və dişi qunduz nə etdiklərini çox yaxşı bilirlər. Gölün üstündə bir yuva qurmağa cəhd etsək, bunların heç biri bizim ağlımıza belə gəlməyə bilərdi. Amma dostlarımız daha sonrakı günlərdə nələr baş verər deyə düşünüb buna belə çıxış yolu tapırlar. Əlbəttə ki, bu qabiliyyətləri onlara verən, belə incəlikləri düşünmələrini təmin edən, görəcəkləri işləri onlara öyrədən Allahdır.

Qunduzların yuvalarına su altındakı xüsusi bir tuneldən girmək olar. Bu tuneli təkcə qunduzlar bilir. Qunduzlar çox ağıllıdır. Yuvalarında bir ziyan olduğunda dərhal bunu başa düşür və yandakı şəkildə göründüyü kimi təmir edirlər. Qunduzların nə qədər ağıllı olduqlarını qış üçün gördükləri hazırlıqdan da başa düşə bilərik. Bütün yuva qar altında qalsa da su buz tutsa da qunduzlar əvvəldən aldıqları tədbirlərlə yuvalarında çox rahatdırlar.

Əmrənin ağlına yenə bacısı gəlmişdi. Sizin də bildiyiniz kimi bacısı inşaat mühəndisidir və inşaat mühəndisi ola bilmək üçün illərcə məktəbə getmiş və çox çalışmışdır. Əmrə bir gün bacısının otağına girmiş və tapşırıqlarına baxmışdır. O günə qədər bacısının həmişə bina, körpü kimi şeylər çəkdiyini zənn etmişdir. Ancaq tapşırıqlara baxdıqda çox təəccüblənmiş və heç bir şey başa düşməmişdir. Etdiyi şeylər çox əmək tələb edən, çətin və mürəkkəb şeylərdir. Bacısının kağızında o qədər çox və iç-içə keçmiş xətt və ədəd vardır ki, nəyin nə işə yaradığını başa düşməmişdi. Bacısına bunların nə olduğunu soruşduğu vaxt bu şəkillərin nəticəsində bir binanın inşa ediləcəyini öyrənmiş və heyrətlər içində qalmışdır.

Əmrə o günə qədər tikinti mühəndisliyinin bu qədər çətin bir iş olacağını heç fikirləşməmişdi. Üstəlik, bacısı öz gördüyü şeyin sadəcə işin dizayn hissəsi olduğunu demişdi. Bundan sonrakı mərhələdə isə işçilər araya girir və lazımlı vasitə və vəsaitlərlə binanı inşa edirlər.

Əmrə: Həqiqətən çox maraqlıdır. Evlərinizi, eynilə mühəndis bacımın etdiyi kimi əvvəldən təyin olunmuş bir plana uyğun olaraq qurursunuz. Hər hərəkətinizdə çox böyük bir ağıl vardır. Bacımın o mürəkkəb hesabların üzərində, gecələr boyu necə çalışdığı ağlıma gəlir...

Qardaşı: Çox haqlısan. Mənim də ağlıma Selin gəlmişdi. Qunduz dostlarımız həm Selinin gördüyü çətin işi, həm də tikinti işçilərinin işini görürlər. Bu da Allahın onlara verdiyi qabiliyyətlərin nə qədər fövqəladə olduğunu göstərən başqa bir tərəfdir. Ancaq kiçik dostlarımız, bizim artıq düşərgəyə qayıtmaq vaxtımız gəldi. Hər şey üçün sizə təşəkkür etmək istəyirəm. Əmrə özünü maraqlandıran bütün sualların cavabını almış oldu. Artıq sizinlə vidalaşmaq məcburiyyətindəyik.

Əmrə: Mən də sizə təşəkkür etmək istəyirəm. Sizinlə söhbət etməkdən çox böyük zövq aldım. Ancaq vidalaşmaq istəmirəm, çünki burada qaldığımız günlər ərzində izn versəniz sizi tez-tez ziyarət etmək istəyirəm.

Erkək və dişi qunduz: Əlvida Əmrə. Əlbəttə ki, istədiyin vaxt gələ bilərsən. Yuvamızın tamamlanmış halını da görmüş olarsan. Əlvida.

Əmrə, sevimli qunduzların etdiklərinə heyran qalmışdır. Suallarının cavabını almışdır və bütün öyrəndiklərini izah etmək üçün dərhal düşərgəyə qayıtmaq istəyir.

Qunduzlari Yaradan Allahdir

Budur, uşaqlar Orxanla birlikdə siz də sevimli qunduzlar haqqında məlumat sahibi oldunuz. Gördüyünüz kimi Əmrənin yeni dostları anadangəlmə bir qabiliyyət sayəsində çətin və mürəkkəb bir inşaat dizaynı hazırlayırlar. Və sonra bunu böyük bir ustalıqla tətbiq edirlər. Qunduzlar Əmrənin bacısı kimi, illərlə məktəbə gedib oxumurlar. Ancaq nə edəcəklərini çox yaxşı bilirlər. Çünki qunduzlara bütün bunları öyrədən üstün bir güc sahibi vardır. Bu güc sahibi hamımızı yaradan uca Allahdır.

Yaddan çıxartmayın! Qunduz kimi bir canlı təsadüfən bənd düzəltmək qabiliyyətinə sahib ola bilməz. Bədənini tam ehtiyacına uyğun bir hala öz-özünə gətirə bilməz. Suyun təzyiqinə qarşı ən dözümlü bənd formasını də öz-özünə tapa bilməz. Ən əhəmiyyətlisi də bu qabiliyyətlərə başqa qunduzların da sahib olmasını təmin edə bilməz.

Bir də bunu xatırladaq: Qunduzların bütün bu xüsusiyyətlərindən hər hansı biri belə əskik olsa onlar yaşaya bilməzlər. Nümunə olaraq dişlərini fərz edək. Əgər heç yeyilmədikləri halda arxa dişləri də kəsici ön dişləri kimi davamlı olaraq uzansa, arxa dişlər həddindən artıq böyüyəcək, qunduzun çənəsinə təzyiq göstərəcək və ağzını istifadəyə yararsız hala gətirəcəkdir.

Bu vəziyyətdə qunduz necə ağac gəmirib bənd düzəldə bilər? Yuvasını hara qura bilər? Əlbəttə ki, bunların heç birini yerinə yetirə bilməz və ağız quruluşundan ötəri yemək belə yeyə bilməyib dərhal ölər.

Heyvanlarla əlaqədar bir kitab oxuduğunuz və ya film seyr etdiyiniz vaxt onları Allahın yaratdığını əsla unutmayın.

Üstəlik, qunduzun dişlərindən başqa bir çox orqanı da gördüyü işə uyğun şəkildədir. Su altında işləyərkən gözünə zərər dəyməsinə maneə olan şəffaf pərdələr, burnuna və qulaqlarına su dolmasına maneə olan xüsusi qapaqcıqlar təkcə qunduzlara xasdır. Həmçinin qunduzun su içində bir balıq kimi hərəkət etməsini təmin edən daraqlı arxa ayaqları və yastı, geniş və sərt bir quyruğu da vardır. Bütün bunlar qunduzun anadangəlmə sahib olduğu üstünlüklərdir.

İndi niyə Əmrənin kiçik dostunun xüsusiyyətlərinə heyran qaldığını daha yaxşı başa düşmüsünüz.

Əmrənin kiçik dostları, doğulduqları andan etibarən bu bədən quruluşuna, bənd düzəldəcək məlumatlara və xüsusi qabiliyyətlərə sahibdirlər. Bütün qunduzlar özlərinə Allah tərəfindən öyrədilən, yəni “ilham edilən” məlumatlardan istifadə edərək yuvalar qurarlar. Onlara bütün bunları verən və üstün bir qabiliyyətlə yaradan sonsuz güc sahibi Allahdır.

Allah bütün canlıları ehtiyaclarına və gördükləri işlərə tam uyğun xüsusiyyətlərdə yaratmışdır.

Allahın şəfqəti bütün canlıları əhatə etmişdir. Bir Quran ayəsində Allah bizə belə deyir:

Sizin məbudunuz yalnız Özündən başqa heç bir məbud olmayan Allahdır. O, elm ilə hər şeyi əhatə edir. (Taha surəsi, 98)

"Sən pak və müqəddəssən! Sənin bizə öyrətdiklərindən başqa biz heç bir şey bilmirik. Hər şeyi bilən, hökm və hikmət sahibi Sənsən" ("Bəqərə" surəsi, 2/32).